Decembermaand

Dit artikel verscheen eerder in de Basics 4-2006

De wintertijd is ingegaan, de dagen worden korter, en als ze 's avonds naar huis gaan nadat ze bij een vriendinnetje gespeeld hebben of terug komen van de voetbaltraining, is het donker en guur buiten. En in die donkere dagen wordt ook nog eens gezongen: "Hoor wie klopt daar kind'ren..?", zijn er verhalen van bebaarde mannen op paarden of sleeën, en is het dagenlang onrustig door knallend vuurwerk. Ja, het zijn de spannende tijden in de winter die het kinderhart, maar ook dat van menig volwassene sneller doen slaan. En we vinden het allemaal geweldig...toch?

Ja, spanning is leuk, anders hielden we deze feestdagen met hun eigen mystieke gewoontes niet in stand. Maar dat deze spanning voor sommige kinderen teveel kan zijn, wordt ook elk jaar weer duidelijk. Het ene kind slaapt onrustiger, het andere kind weet geen weg met de spanning en heeft zijn uitbarsting al gehad voor het feest goed en wel begonnen is. En onze pubers zien de karavaan van bezoek liever vertrekken dan komen en hangen er ontevreden bij. Hoe komt het toch dat wat een leuke en feestelijke tijd moet zijn, voor sommige kinderen een lijdensweg blijkt, die niet snel genoeg tot een einde kan komen? Ook dat is het effect van de spanning, want hoewel spanning leuk kan zijn, moet je er ook mee om kunnen gaan.

Spanning wordt in deze dagen gevormd door dingen die kunnen gebeuren die je niet verwacht of waar je geen controle over hebt. Niet alle kinderen zijn daar voldoende voor toegerust, en dat geldt met name voor kinderen bij wie het basisvertrouwen onvoldoende aanwezig is. Spannende zaken zullen bij hen vooral onzekerheid en angst oproepen. Als een kind niet voldoende is toegerust om met de spanning om te gaan, is het aan ons opvoeders - ouders, leerkrachten, volwassenen - om het kind daarbij te helpen. Het is wellicht goed deze dagen extra alert te zijn op de wijze waarop uw kind over de aanstaande feestelijke gebeurtenissen praat. Misschien dat uw zoon of dochter gewoon aan kan geven dat het spannend of eng is als Sinterklaas op school komt. Even waarschijnlijk is het echter als uw kind de boodschap verpakt in ogenschijnlijk 'coole' opmerkingen dat de Sint 'niet boeit'. Kinderen verpakken hun angst soms in dit soort opmerkingen, om ze vervolgens bij u neer te leggen. Vaak juist in de hoop dat daar een reactie op komt die het kind de ruimte geeft voor het echte gevoel. Door letterlijk te herhalen of kort samen te vatten wat uw kind zegt, nodigt u het uit tot een aanvullende reactie. We noemen dit het geven van een 'ontvangstbevestiging', en het biedt u de kans om vervolgens dieper op de spanning bij het kind in te gaan, en te vertellen dat u ziet of begrijpt dat dit soort dingen best angstig kan zijn. Alleen al het gegeven dat u als ouder laat merken dat u de spanning of angst van uw kind ziet en begrijpt, zonder in die angst of spanning mee te gaan, biedt al veel geruststelling. Het kind trekt zich op aan de ouder die angst begrijpt maar zich er niet door van de wijs laat brengen.

Natuurlijk is het ook mogelijk de spanning die u bij uw kind verwacht op voorhand al te beperken. Zo kunt u samen met uw kind een brief schrijven naar Sinterklaas of Piet, en vragen of deze maar één keer per week, en op een vaste dag, naar de schoentjes komt kijken. Hiermee geeft u het kind een gevoel van controle over de situatie, en neemt u de twijfel en spanning over het dagelijks zetten van de schoen weg. Als u vermoedt dat het kind de gedachte eng vindt dat iemand het huis binnen komt en rondsluipt om cadeautjes te verstoppen, kunt u zelfs vragen of de Sint dit op een ander afgesproken adres wilt doen. Opa's en oma's bijvoorbeeld zijn over het algemeen wat minder angstig voor de komst van dit soort bezoek. Ook de komst van bezoek of op bezoek gaan tijdens de feestdagen kan voor het kind spanning oproepen. Iedereen verwacht dat het leuk en gezellig zal worden, en zal daar moeite voor doen. Voor de één ligt dat echter ingewikkelder dan voor de ander. Voor het kind betekent een groter gezelschap meer mensen om rekening mee te houden, en minder aandacht van de eigen vertrouwde ouders. Het is verstandig onnodige spanning te vermijden door de grootte van het gezelschap en de duur van het bezoek af te stemmen op de mogelijkheden van uw kind. Ook hierbij is het mogelijk samen met uw kind afspraken te maken die het gevoel van controle vergroten. Weten wie er komen, waar naartoe gegaan wordt en tot hoelang, geeft duidelijkheid en daarmee veiligheid. Een afspraak wat het kind zou kunnen doen om voor zichzelf de rust te zoeken ('jouw kamer blijft voor jou, daar komen geen andere mensen'), of een afspraak om tussen gangen door even iets anders te doen. Op deze manier zijn voor veel van de spanningsvolle momenten door ouders zelf - als degenen die het heft in handen hebben - of samen met het kind - om ze het gevoel van controle te geven - oplossingen te vinden die afgestemd zijn op de mogelijkheden van uw kind. Zo kunnen de ́spannende dagen ́ voor iedereen wat meer ́ontspannen dagen ́ worden.

Hans van der Ham