Online pesten: de rol van ouders

Dit artikel komt uit de Basics 1-2009

Veel van wat kinderen ondernemen op Internet blijft buiten het gezichtsveld van hun ouders. Het is voor ouders dan ook lastig om in te schatten wat hun kind onderneemt online. Ouders herkennen gevaren die samenhangen met het gebruik van Internet of mobiele telefoon over het algemeen wel, maar schatten deze lager in als het om het eigen kind gaat. Toch maken veel ouders zich soms of regelmatig zorgen over de veiligheid van hun kind bij gebruikmaking van Internet of mobiele telefoon.

Veel ervaringen van jongeren met Internet zijn positief, maar kinderen kunnen ook te maken krijgen met online pesten. Jongeren pesten door het versturen van vervelende tekstberichten (in appgroepen of priveberichten), delen comprimerende foto's of video's of maken profielen aan op sociale media van het gepeste kind. Een andere vorm van online pesten is 'happy slapping': iemand wordt geslagen of belachelijk gemaakt, dit wordt gefilmd en de beelden worden verspreid via mobiele telefoon of Internet. In 2018 gaf 5% van de internetgebruikers tussen de 12 en 25 jaar ervaring te hebben met online pesten.

Pesten is schadelijk voor de gezondheid en het basisvertrouwen van de slachtoffers. De gevolgen van cyberpesten zijn gelijk of zelfs groter dan die van traditioneel pesten. Slachtoffers van cyberpesten ervaren vaak psychosociale problemen, zoals somberheid. Van invloed op de ernst van de gevolgen is de mate waarin tekstberichten, foto's of video-opnamen verspreid zijn, of het slachtoffer geïsoleerd is en of de dader anoniem is. Bij online pesten is de dader vaak onbekend wat in de praktijk extra stress bij het slachtoffer kan veroorzaken. Veel ouders onderschatten het pestgedrag van hun kind of hebben onvoldoende in de gaten dat hun kind gepest wordt. Jongeren die een minder goede relatie met hun opvoeder(s) hebben zijn dubbel zo vaak betrokken bij online pesten dan jongeren met een sterke emotionele band met hun opvoeder(s). Ook blijkt er een verhoogde kans te zijn op betrokkenheid bij online pesten als het kind weinig controle ervaart van de opvoeder.

Ouders verschillen in de mate waarin ze gericht zijn op duidelijkheid door regels of mate van betrokkenheid. Ouders kunnen het belangrijk vinden om conflicten zoveel mogelijk uit de weg te gaan en hanteren dan weinig regels. Andere ouders vinden regels juist belangrijk en vinden het moeilijk hun kind vrij te laten om te exploreren. Een mix hiervan lijkt het meest wenselijk: kinderen van ouders die zowel betrokken als strikt zijn worden minder gepest en pesten zelf ook minder dan wanneer een andere opvoedstijl wordt gehanteerd. Hoe kunt u nu als ouder een balans vindentussen het geven van ruimte aan uw kind om de (digitale) wereld te verkennen en het uiten van betrokkenheid in combinatie met het hanteren van duidelijke (=veilige) regels? Wat doet u wanneer uw kind waarden en normen hanteert die ver afstaan van de uwe, als hij of zij bijvoorbeeld zelf pest?

Om te beginnen is het aan te raden om uw kind op een zichtbare plek te laten internetten, voor zover u daar invloed op heeft. Zo kunt u betrokken zijn bij uw computerende kind: u kunt af en toe wat tegen hem/haar zeggen of non-verbaal contact hebben. Laat blijken dat u betrokken bent, ook wanneer u geen verstand hebt van alle hypes, apps en sociale media. Van belang is ook om duidelijke afspraken te maken over het internetgebruik. Ga niet 'preken' en houdt na een escalatie niet vast aan teleur stelling of boosheid. Probeer toch weer positief contact op te bouwen met uw kind. Voor uw kind is het fijn als er naast regels ook privileges zijn, bijvoorbeeld tijd achter de computer verdienen wanneer de slaapkamer is opgeruimd, of uw oudste kind nog even een computerspelletje laten doen als de jongste naar bed is gegaan.

Online pesten kan beschouwd worden als een agressieve daad door de pester. Bij kinderen met weinig basisvertrouwen kan deze agressie voortkomen uit angst, uit een niet voldoende ontwikkeld zelfvertrouwen. Door intensief benoemen gaat uw kind steeds meer weten dat hij belangrijk voor u is, dat hij er mag zijn, ongeacht zijn gedrag. Een voorbeeld van benoemen: 'jij weet nu hoeveel pijn je ermee uitricht, ik wil met je kijken hoe we kunnen voorkomen dat dit nogmaals gebeurt'. Bij Basic Trust zien we dat kinderen meer basisvertrouwen ontwikkelen door dit benoemen en dat hierdoor angst, boosheid en agressief gedrag afneemt en ook andere gedragsproblemen minder voorkomen.

Wanneer het kind slachtoffer is van cyberpesten is benoemen eveneens essentieel. Uw kind moet juist dan ervaren dat het door u gezien en gehoord wordt en zich door u geaccepteerd weten. Kinderen schamen zich er vaak voor dat ze gepest worden. Kinderen met minder basisvertrouwen krijgen hierdoor extra het idee 'niet goed genoeg' te zijn. U kunt bijvoorbeeld een in voelende opmerking maken als: 'jij bent verdrietig dat je dat vervelende appje kreeg, je voelt je er onzeker door. Ik snap dat het heel vervelend is om zoiets te krijgen'. Bedenk dat kinderen vaak niet vertellen dat ze gepest worden. Het is dus belangrijk om gevoelig te zijn voor signalen die uw kind afgeeft.

Veel ouders tonen hun betrokkenheid door vragen te stellen. Zeker wanneer u een 'cyberleek' bent - en uw kind dat niet is - zal de neiging er zijn om vragen te stellen. Toch is het belangrijk om stellend te zijn in plaats van vragend. Kinderen met minder basisvertrouwen kunnen moeite hebben met vragen, voelen zich hierdoor overvraagd of in twijfel getrokken. Het kind krijgt het gevoel iets te moeten, namelijk het beantwoorden van uw vraag op een tijdstip dat u bepaalt. Uw interesse kunt u tonen door te benoemen en vervolgens uw eigen intenties te 'ondertitelen', bijvoorbeeld: 'jij bent op TikTok aan het kijken, ik weet helemaal niet hoe dat werkt en vind het leuk als je me er over wilt vertellen'. Overigens gelden genoemde suggesties ook voor ouders van wie het kind niet direct slachtoffer of dader is, maar er wel van op de hoogte is en misschien niet goed weet wat het er mee aan moet. Ook deze kinderen moeten goed begeleid worden en erop attent gemaakt dat zij door te zwijgen het pesten lijken goed te keuren en daardoor mede in stand houden.

De online wereld levert naast risico's ook mogelijkheden op om samen activiteiten te ondernemen met uw kind, zoals samen een weblog bijhouden of samen informatie opzoeken. Uw kind kan zich trots voelen als het goed overweg kan met apps en zelfvertrouwen ontwikkelen. U kunt uw kind niet overal voor beschermen. Wel kunt u proberen zo toegankelijk, duidelijk en betrokken mogelijk te zijn waardoor de kans groter is dat uw kind uw hulp inroept wanneer dat nodig is.

Renée Uittenbogaard

Terug

professional aan het woord

"Toen Basic Trust ook bij de behandeling betrokken raakte, leverde dat veel op. De interventies leken heel simpel maar waren blijkbaar toch nodig om verder te komen."