Reflex-integratie

Dit artikel verscheen eerder in de Basics 2-2020

Ieder mens wordt er mee geboren: reflexen. Bewegingspatronen die automatisch optreden na een sensorische prikkel, zoals licht, geluid, aanraking of een verstoring van het evenwicht. Bij fel licht knijpen we de ogen dicht. Die beweging is een directe en onbewuste reactie vanuit de hersenstam. We hebben er geen controle over.

Neurologische ontwikkeling

Reflexen hebben een belangrijk doel in onze ontwikkeling: ze bieden ons bescherming en helpen ons overleven. Ze zijn de basis van onze bewegingspatronen en van de algehele neurologische ontwikkeling. Een baby ontwikkelt de reflexen in een vaste volgorde. Dat proces start al in de baarmoeder kort na de conceptie. Een groot deel van de reflexen is het meest actief rondom de geboorte en in de eerste twee tot drie jaar. Sommige reflexen blijven levenslang aanwezig. Elke reflex speelt een rol bij het ontwikkelen van bepaalde functies in het brein. Daarmee dragen reflexen bij aan het goed samen laten werken van lichaam en brein op fysiek, sociaal-emotioneel en cognitief vlak. Het brein integreert een reflex als het de beweging die volgt op de sensorische prikkel goed heeft begrepen. Dan reageert het brein niet langer reflexmatig, maar kunnen we ons gedrag meer doelgericht sturen. Als de ontwikkeling gezond verloopt gebeurt deze integratie van reflexen in de eerste levensjaren.

Invloed van onveiligheid

Een basaal gevoel van onveiligheid aan het begin van een leven, kan invloed hebben op de ontwikkeling van de reflexen. Primaire reflexen blijven actief bij reëel en bij ingebeeld gevaar. Reflexen worden pas geïntegreerd, dus een onderdeel van bewust gedrag, als de hersenstam het sein 'veilig' geeft. Bij onveiligheid blijft de reflex aanwezig of wordt deze opnieuw actief. Een kind heeft dan verminderd invloed op zijn bewegingen en gedrag. De reflexen treden immers op vanuit het 'automatische brein' en in een fractie van een seconde. Het kind zal proberen deze reacties en bewegingen te onderdrukken of te compenseren. Dat kost enorm veel energie. Het beïnvloedt zijn motorische, sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling. Kinderen zijn hierdoor snel overprikkeld en ervaren onvoldoende grip op hun gedrag.

Ondanks alle inzet blijft het kind bijvoorbeeld nagelbijten, zich terugtrekken of juist in een vechtstand terecht komen. Neem bijvoorbeeld de Babkin-reflex. Deze treedt op wanneer de opvoeder de handpalm van de baby masseert. Het helpt de baby de mond te openen en te drinken, de kaken te ontspannen en de spijsvertering op gang te brengen. De Babkin-reflex speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van basisveiligheid. Opvoeders zijn dichtbij en raken de pasgeboren baby aan. Als de Babkin-reflex nog actief is terwijl de opname in het normale bewegingspatroon er al had moeten zijn, kan dit problemen geven bij eten en spraak. De Spinal Galant reflex helpt een baby om geboren te worden. Bij stimulatie van de rug gaat de heup omhoog. Wanneer deze reflex niet geïntegreerd wordt, maar als reflex actief blijft, kan dat maken dat een kind moeilijk stil kan zitten. De leuning van een stoel tegen de rug kan voor sommige kinderen genoeg stimulans zijn - letterlijk - om weer op te staan.

Reflexen bij veiligheid en onveiligheid

Ons lijf is in staat om in een fractie van een seconde met een beschermingsreactie te reageren. Wanneer de dreiging voorbij is, kan het nog lang duren voordat lichaam en brein er weer op vertrouwen dat het veilig is. Gespannen schouders en benen geven het brein nog steeds het signaal dat er gevaar dreigt, waardoor de gevaar-reactie zichzelf in stand houdt en de reflexen actief blijven. Bij Basic Trust zijn we steeds gericht op het kalmeren van het brein en het kind laten ervaren dat het veilig is.

Extra ondersteuning voor basisveiligheid

Oefeningen waarin bewegingen en aanraking centraal staan, dragen bij aan het natuurlijk vermogen tot herstel en rijping van het centrale zenuwstelsel. In een veilige omgeving kan het brein kalmeren. Het wijst het lichaam de weg, herinnert het brein aan de bewegings- en reflexpatronen die in de genen liggen opgeslagen en herstelt en creëert hersenverbindingen. Hierdoor kunnen de volgende stappen in de ontwikkeling gezet worden.

De gebruikte bronnen zijn op te vragen bij de redactie.

Evelien van den Kerkhof

Terug

professional aan het woord

"Toen Basic Trust ook bij de behandeling betrokken raakte, leverde dat veel op. De interventies leken heel simpel maar waren blijkbaar toch nodig om verder te komen."